000

شروع سال تحصیلی تنها یک هفته تا به صدا درآمدن زنگ مهربانی

شروع مهر با خود هیجان می آورد و قاصدکها خبر بازگشایی مدارس می دهند، با غچه ها آماده می شوند تا با شوق، برگ رنگارنگشان را چون کاغذهای رنگی بر سر کودکانی که با اشتیاق به مدرسه می روند بریزند. نسیم، نفس های معطرش را هر صبح بر گونه های سرخابی کودکانه شان می دمد تا خواب را در سایه های کوتاه دیوار جا بگذارند و مشتاقانه تا حیاط منتظر مدرسه بدوند.روزهای آغازین سال تحصیلی هم مثل سالهای اولیه تحصیل، دوران بسیار حساسی است. ایجاد انگیزه ونگرش های مثبت و پویا در دانش آموزان، تقویت انگیزه ،کوشش برای یادگیری و کاهش دغدغه و اضطراب و آشنایی با شخصیت و دیدگاههای دانش آموزان می تواند در روزهای اول مدرسه صورت پذیرد. همچنین در دوران اولیه تحصیل، خانه و مدرسه هر یک نقش ویژه دارند.

تاثير ارتباط مستمر اوليا و مربيان وهمکاری متقابل خانه و مدرسه در آموزش وتربیت فرزندان نقش مهمی را بازی می کند.معمولا فرزندان  در مدارس به دوشکل تربیت می شوند، یک آموزش وتربیت ارادی و با نقشه و دیگری آموزش وتربیت های غیرارادی و بی نقشه است. در آموزش وتربیت ارادی کتابی است معلوم که بچه باید بیاموزد، درسی است که باید بخواند، سرصف، و در نمازخانه مسائلی مطرح می شود، در کلاس معلم برای بچه ها صحبت می کند و دستورالعمل هایی به درودیوار نصب است و تمام این موارد تربیت های عمومی و حساب شده است.در این بخش مدرسه مسئولیت فراوانی دارد بنابراین کیفیت انتخاب معلم، نحوه تنظیم ساعات درسی و برنامه های درسی، فوق برنامه ها، انتخاب کتاب های غیردرسی و نوع برخورد معلم با شاگردان و ساعات مطالعه غیردرسی یک سلسله مسئولیت های بسیار سنگینی است که بر دوش مدرسه است و تمام این عوامل باعث تمایز مدرسه ای بر مدرسه دیگر می شود بنابراین محورهای فوق هستند که نقش اصلی تربیت پذیری دانش آموزان را برعهده دارند.

یک بخش ازآموزش و تربیت مدرسه هم تربیت غیرارادی است. معلم خصلت ها و برخوردهایی دارد بدون آنکه توجه داشته باشد، او درسش را می گوید اما دراین تدریس چگونه عمل کند که به فرد فرد بچه ها رسیدگی کند و عدالت را عملا اجرا نماید جای بحث و بررسی دارد. ممکن است معلم متوجه نباشد که ضمن درس ریاضیات، درس عدالت و راستگویی هم می دهد، یا سهوا ممکن است وعده ای بدهد و به این وعده عمل نکند، بگوید فردا تکالیف را می بینم و نبیند، بگوید جایزه می دهم و ندهد، نمره می دهد، اما دانش آموز احساس می کند غیرعادلانه عمل شده است، دانش آموز سؤال می کند، اما فکر می کند نظر معلم تنها معطوف به تعدادی از بچه های ممتاز یا چند دانش آموز پرحرف است، پس او غیرمستقیم درس عدالت یا درس بی عدالتی و درس راستگویی یا دروغگویی می گیرد.دانش آموز لباس و قیافه معلم را می بیند وغیرمستقیم درس نظم یا درس بی نظمی می گیرد، درس خوش اخلاقی، مهر، محبت و یا درس خشونت می گیرد حتی در و دیوار کلاس، وسعت و نور کلاس، نوع اداره عمومی مدرسه در شکل گرفتن شخصیت کودک نقش تربیتی دارد.این موارد یک سلسله تربیت های غیرارادی مدرسه است که دائم بر دانش آموز تأثیر می گذارد. البته مدرسه خوب و دقیق با داشتن مدیری آگاه وکادری متعهد، باید روی این مسائل غیرارادی هم طرح داشته باشند تا بتواند موفق باشند. یعنی برای اخلاق و برخورد و رابطه معلم، نحوه اداره مدرسه، وسعت، نور و سایر ویژگی های ساختمانی مدرسه برنامه داشته باشند.

از سوی دیگردر مواجه با سونامی پدیده های نوظهور اجتماعی که با شتاب فزاینده ای در عرصه تعلیم و تربیت در دوران کنونی شکل گرفته، دیگر قدرت حافظه یارای برابری با آن را ندارد و در حال حاضر عوامل متنوعی، تأثیر تربیتی خانواده و مدرسه را از انحصارخود خارج کرده اند.رسانه های مکتوب و مصور، دنیای مجازی، بازی های اکشن رایانه ای، رقیبان تازه نفس و آسیب رسان ترین بخش ، جنگ نرم ووجود شبکه های اجتماعی واز طرفی محدودیت ها و کاستی ها در سیستم دولتی در منابع درسی و انسانی، فرآیند تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها، تأثیرات پردامنه ای را در تربیت کودکان و نوجوانان به جا گذاشته است .عصر گستره انفجار اطلاعات در عصر اقتدار تکنولوژی های برتر، ضرورت انعطاف در تصمیمات مناسب با تغییرات شتابنده، پرهیز از تمرکز در تصمیم گیری ها، تأکید بر هماهنگی نهادهای مرتبط و بالاخره پرهیز از سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های جزیره ای در حوزه های مدیریتی کلان وستادی را می طلبد.

ونکته دیگر اینکه در آموزه های دینی و علوم تربیتی تأکید شده که سن ورود دانش آموز به مدارس، سن تربیت پذیری است. در روایتی از حضرت رسول اکرم«ص» نقل شده که حضرت محمد«ص» دوره های تربیتی نونهالان رابه سه دوره سیادت، تربیت و وزارت تقسیم فرمودند که هفت سال اول زندگی دوره سیادت، هفت سال دوم دوره عبودیت، بندگی و تربیت و هفت سال سوم زندگی نوجوان، دوره مشورت دهی و وزارت نامگذاری شده است. «قالَ رَسولُ اللَّهِ (ص): الوَلَدُ سَیدٌ سَبعَ سِنینَ وَ عَبدٌ سَبعَ سِنینَ وَ وَزیرٌ سَبعَ سِنینَ. فَإن رَضیتَ خَلائِقَهُ لإحدی وَ عِشرینَ وَ إِلاّ فَاضرِبْ عَلی جَنبِهِ فَقَد أعذَرتَ إلی اللَّهِ تَعالی».( بحار الانوار، ج101، ص95، ح42 و نیز وسائل الشیعه، ج15، ص195، حدیث7 و مکارم الاخلاق، ص55) در دوره اول خانواده ها و والدین باید تسلیم خواسته های فرزند شوند، و در دوره دوم به تربیت او بپردازند و بر عوامل تربیت پذیر که شامل مدرسه می شود، اهمیت ویژه ای قائل شوند.

حال در یک نتیجه گیری باتوجه به میزان حضور بچه ها در آموزشگاها، عوامل و دست اندرکاران آن ازجمله دبیران بر تأثیرپذیری کودک نقش بسزایی دارند. از آن جایی که بچه ها بیشتر وقت خود را در دوران تحصیل در آموزشگاها سپری می کنند، نقش تربیتی خانه و خانواده در این مدت کم می شود، اما نکته حائز اهمیت در این میان رابطه والدین بامدرسه است که هرچه این ارتباط بیشتر و محکم تر باشد، تربیت دانش آموزان بهتر و اصولی تر می گردد. دانش آموزان همیشه نگاه الگویی به معلم و معلمان خود دارند از این رو مدارس و مجموعه عوامل آن بیشترین تأثیر را از نظر تربیتی بر آنها دارند.علم در کودکی نقشی بر روی سنگ است و رفتارهای تربیتی در کودک، اثر بر روی نقشی است که تا پایان عمر در شخصیت فرد پایدار می ماند، در روایتی از امیر المومنین علیه السلام آمده است:«الْعِلْمُ مِنَ الصِّغَرِ کَالنَّقْشِ فِی الْحَجَرِ؛ یادگیری در کودکی مانند نقاشی و اثر گذاشتن بر روی سنگ است».(بحارالانوار، ج1، ص 224) و برای اینکه نونهالان براساس اهداف و آموزه های دینی تربیت شوند،همه دست اندرکاران آموزش باید هم و غم خود را معطوف به نقش تربیتی و تأثیرپذیری آن در دانش آموزان کنند.